رفرکتومتر
دستگاه رفراکتومتر (Refractometer) یا رفرکتومتر که به آن غلظت سنج، شکست سنج، بریکس متر، بریکس سنج و انکسار سنج نیز می گویند، از پر کاربرد ترین مورد استفاده در آنالیز سیالات می باشد که به منظور سنجش و تشخیص میزان خلوص مواد، مورد استفاده قرار می گیرد. رفرکتومتر ها میزان خلوص یا غلظت را از طریق ضریب شکست محلول اندازه گیری می کنند. این دستگاه ها کاربری ساده ای داشته و دارای دقت بسیار بالایی می باشند.
دستگاه رفرکتومتر کاربردهای زیادی در صنایع گوناگون دارد. کاربردهای رفرکتومتر در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی برای تعیین ضریب شکست، درصد غلظت و اندازه‌گیری بریکس محلول‌ها در حین و پس از پروسۀ تولید میباشد. این دستگاه قابلیت اندازه‌گیری ضریب شکست نور و نیز “بریکس” را برای یک محلول دارا میباشد. علاوه بر اینها از رفرکتومتر برای اندازه‌گیری غلظت مواد حل شده در حلال مانند درصد غلظت نمک طعام در حوضچه‌های پرورش ماهی و یا تعیین میزان آب در عسل استفاده می‌شود. در صنایع غذایی هم این دستگاه کاربرد بسیار زیادی دارد به طور مثال در کارخانه های قند برای تعیین بریکس محلول قند و یا میزان الکل در نوشیدنی ها استفاده می شود. در پزشکی برای پی بردن به میزان اوره و پروتئین خون، میزان نمک موجود در آن و غلظت مایعات مختلف استفاده می شود و مهمترین کاربرد آن در پزشکی تعیین غلظت Urine در آزمایشگاه است. در صنایع خودرو سازی نیز جهت کنترل وزن مخصوص اسید باتری و ضد یخ نیز مورد استفاده قرار میگیرد. بریکس واحدی است که بیان گر میزان ذرات جامد موجود در یک محلول است و اصولا به درصد حل شوندۀ حل شده در پایۀ حلال بستگی دارد. مقیاس بریکس توانایی محلول نمونه را بر حسب درصد جرمی بیان میکند. هر چه درجه بریکس محلولی بیشتر باشد، چگالی مواد جامد در آن بیشتر و مقدار آب آن کمتر است. در نظر گرفتن دمای محیط در هنگام اندازه‌گیری بسیار مهم است، مناسب ترین رنج دمایی ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد میباشد.
انواع رفراکتومتر
امروزه دستگاه رفراکتومتر در انواع متنوع و مختلفی طراحی و به فروش می رسد.
- رفراکتومترر رومیزی
- دستی آنالوگ
- رفراکتومتر دستی دیجیتال
- آنلاین
اجزای دستگاه رفرکتومتر
دستگاه رفرکتومتر شامل دو بخش نوری و خوانش می باشد که هر کدام از این بخش ها نیز از قسمت های زیر تشکیل می شود.
- منشورها (متقارن و بازتاب دهنده، چهارگوش)
- منشورهای انتشار دهنده (طیف ساز)
- عدسی ها (چشمی، شیئی و عدسی خوانش)
- کندانسور
- آینه بازتاب دهنده نور
- آینه نوسانی
- کراتیکول
- صفحه مدرج
اساس کار رفرکتومتر
- اساس کار رفرکتومتر در تابش نور به شرط تکفام بودن آن و هدایت آن به سمت محلول مورد نظر و عبور آن است
- که چون این دو محیط با هم تفاوت دارند ، نور شکسته شده و با ضریب شکست محدود قابل دریافت است.
- در دستگاه رفرکتومتر نور از محیط رقیق وارد محیط غلیظ می شود. که محیط رقیق، مایع یا محلول موردنظر و محیط غلیظ، منشور دستگاه است.
- در واقع، در عمل، ضریب شکست محلول و منشور نسبت به هم سنجیده می شود.
